15. Niềm hy vọng của tôi là với Thông điệp này, được tháp nhập vào trong thân thể của Giáo huấn xã hội của Hội Thánh, có thể giúp chúng ta nhận biết được lời mời gọi, mức độ rộng lớn và sự khẩn thiết của thách đố chúng ta đang đối diện. Tôi sẽ bắt đầu bằng việc vắn tắt nhắc lại một số khía cạnh của cuộc khủng hoảng sinh thái hiện tại, với mục đích đưa ra những kết quả của nghiên cứu khoa học tốt nhất đang có hiện nay, để chúng chạm tới chúng ta cách sâu xa và mang lại một nền tảng vững vàng cho hành trình đạo đức và thiêng liêng cần dõi theo. Tôi sẽ suy xét một số nguyên tắc được lấy từ truyền thống Kitô giáo – Do Thái là truyền thống có thể làm cho sự dấn thân của chúng ta đối với môi trường được thống nhất hơn. Tôi sẽ nỗ lực đi đến các cội rễ của tình trạng hiện tại, để không chỉ xem xét những triệu chứng mà cả những căn nguyên sâu xa nhất của nó. Điều này sẽ giúp mang lại một cách tiếp cận đối với sinh thái học, trong đó tôn trọng vị trí duy nhất của chúng ta trong tư cách là con người trong thế giới và mối tương quan của chúng ta với môi trường xung quanh. Dưới ánh sáng của suy tư này, tôi sẽ đưa ra một số đề xuất rộng hơn nữa cho công cuộc đối thoại và hành động, là những điều có liên hệ đến mỗi người chúng ta trong tư cách cá nhân, và cũng ảnh hưởng đến chính sách quốc tế. Sau cùng, tôi tin rằng sự thay đổi là không khả thi nếu không có động lực và một tiến trình giáo dục, tôi sẽ đưa ra một số hướng dẫn có tính gợi mở cho sự phát triển nhân loại được tìm thấy trong kho tàng kinh nghiệm thiêng liêng Kitô giáo.
16. Mặc dù mỗi chương sẽ có chủ đề và cách tiếp cận riêng, nhưng nó cũng lấy lại và tái xem xét những vấn đề quan trọng đã được bàn trước đó. Đây là một trường hợp đặc biệt đối với nhiều chủ đề sẽ tái xuất hiện khi Thông điệp được công bố. Ví dụ, tôi sẽ nói đến mối tương quan gần gũi giữa người nghèo và sự mỏng manh của hành tinh, niềm xác tín rằng mọi thứ trong thế giới có liên hệ với nhau, phê bình các khuôn mẫu và dạng thức quyền lực mới xuất phát từ công nghệ, lời mời gọi tìm kiếm những cách hiểu khác về nền kinh tế và sự phát triển, giá trị đúng đắn cho mỗi thụ tạo, ý nghĩa nhân bản về sinh thái học, sự cần thiết phải có cuộc tranh luận thẳng thắn và trung thực, trách nhiệm nghiêm trọng của chính sách quốc tế và địa phương, nền văn hoá loại bỏ và đề xuất một lối sống mới. Những vấn đề này sẽ không được giải quyết một lần và cho tất cả, nhưng được tái định hình và làm phong phú liên tục.
CHƯƠNG MỘT
ĐIỀU ĐANG XẢY RA CHO NGÔI NHÀ CHUNG CỦA CHÚNG TA
17. Các suy tư thần học và triết học về tình hình nhân loại và thế giới có vẻ hơi nhàm chán và trừu tượng, nếu chúng không được đặt nền tảng trên một sự phân tích tươi mới về tình hình hiện tại của chúng ta, là những điều chưa từng có trong lịch sử nhân loại. Vì thế, trước khi bàn đến những sáng kiến và đòi hỏi trong tương quan với thế giới mà niềm tin mang lại, tôi sẽ nói một cách vắn tắt đến những gì đang diễn ra với ngôi nhà chung của chúng ta.
18. Những thay đổi liên tục ngày càng nhanh đang ảnh hưởng lên nhân loại và hành tinh hiện nay cùng với nhịp sống và công việc có cường độ mạnh hơn, chúng ta có thể gọi là “sự nhanh hoá”. Mặc dù sự thay đổi là một phần của các hệ thống phức tạp đang hoạt động, nhưng tốc độ hoạt động của con người lại mâu thuẫn với nhịp độ chậm rãi tự nhiên của tiến hoá sinh học. Hơn thế nữa, các mục tiêu của sự đổi thay nhanh chóng và liên tục này không cần thiết cho công ích hay cho sự phát triển con người toàn diện và bền vững. Thay đổi là điều đáng có, nhưng nó lại trở thành một mối lo khi nó gây hại cho thế giới và chất lượng cuộc sống của đa số nhân loại.
19. Sau một thời gian tin tưởng không hợp lý vào sự tiến bộ và khả năng của con người, một số thành phần xã hội giờ đây đang áp dụng một cách tiếp cận nguy hại hơn. Chúng ta thấy sự nhạy bén và quan tâm đang gia tăng đối với môi trường và sự cần thiết phải bảo vệ thiên nhiên, vừa đúng đắn lại vừa nguy hiểm, trước điều đang xảy ra cho hành tinh của chúng ta. Tuy nhiên, chúng ta hãy điểm qua những vấn đề đang gây phiền toái cho chúng ta ngày nay và những điều chúng ta không thể che đậy nữa. Mục tiêu của chúng ta không phải để thu thập thông tin hoặc làm thoả mãn trí tò mò, nhưng để nhận thức và can đảm chuyển điều đang diễn ra cho thế giới thành nỗi đau của cá nhân và khám phá điều mỗi người chúng ta có thể làm được cho thế giới.
I. Ô NHIỄM VÀ BIẾN ĐỔI KHÍ HẬU
Ô nhiễm, chất thải và nền văn hoá loại bỏ
20. Con người trải nghiệm hằng ngày một số loại ô nhiễm. Tiếp xúc với những chất ô nhiễm trong khí quyển tạo ra một loạt các nguy hại về sức khoẻ, đặc biệt là với người nghèo, và tạo nên hàng triệu cái chết sớm. Chẳng hạn, người ta bị bệnh do phải hít thở một lượng khói lớn từ các nhiên liệu dùng trong nấu nướng hay sưởi ấm. Cũng có loại ô nhiễm làm ảnh hưởng đến mọi người, do các phương tiện giao thông và khí thải công nghiệp, những chất thải góp phần axít hoá đất đai và nguồn nước, các loại phân bón, thuốc trừ sâu, thuốc diệt nấm, thuốc diệt thực vật và thuốc diệt cỏ nói chung. Công nghệ, thứ gắn liền với những lợi ích kinh doanh, được xem là cách duy nhất để giải quyết những vấn đề này, nhưng thực ra chúng ta không thấy hết được mạng lưới bí ẩn trong các mối tương quan và vì thế giải quyết một vấn đề này lại tạo ra nhiều vấn đề khác.
21. Cũng cần đề cập đến tình trạng ô nhiễm do chất cặn, bao gồm chất thải nguy hiểm trong các lãnh vực khác nhau. Mỗi năm hàng trăm triệu tấn chất thải được tạo ra từ các gia đình và cơ sở kinh doanh, từ các mảnh đất xây dựng và phá huỷ, từ các nguồn y tế, điện tử và công nghiệp, trong đó nhiều thứ không thể phân huỷ, độc hại và phóng xạ cao. Trái đất, căn nhà của chúng ta, đang càng ngày càng giống như một cột bao la các thứ rác rến. Ở nhiều nơi trên hành tinh, người già than thở vì các phong cảnh đẹp bị rác rưởi bao phủ. Chất thải công nghiệp và các sản phẩm hoá học được sử dụng ở các thành phố và các vùng nông nghiệp lớn có thể dẫn đến việc tích tụ sinh học nơi cơ thể của người dân địa phương, thậm chí cả khi mức độ độc hại ở những nơi này thấp. Thông thường chẳng có phương thế nào được áp dụng cho đến khi sức khoẻ của người dân đã bị ảnh hưởng không thể cứu vãn.
22. Những vấn đề này có liên hệ mật thiết với nền văn hoá loại bỏ đang ảnh hưởng đến người bị loại trừ khi nó nhanh chóng giảm thiểu mọi thứ thành rác rưởi. Đơn cử một ví dụ, hầu hết các loại giấy chúng ta sản xuất ra bị bỏ đi và không được tái chế. Thật khó để chúng ta chấp nhận rằng cách thế các hệ sinh thái tự nhiên hoạt động là một khuôn mẫu: các loại thực vật tổng hợp các chất dinh dưỡng nuôi các loại động vật ăn cỏ; những loại này đến lượt nó lại trở thành thực phẩm cho các loại động vật ăn thịt, là loài sản sinh ra khối lượng lớn các chất hữu cơ cần thiết cho sự lớn lên của những thế hệ thực vật mới. Tuy nhiên, hệ thống công nghiệp của chúng ta, ở đoạn cuối của quy trình sản xuất và tiêu thụ, không tạo ra khả năng để hấp thụ và tái sử dụng chất thải và các sản phẩm phụ. Chúng ta đã không tìm cách áp dụng một mô thức tuần hoàn của việc sản xuất có khả năng bảo tồn các nguồn lực cho hiện tại và cho các thế hệ tương lai, giới hạn càng nhiều càng tốt việc sử dụng các nguồn không thể tái tạo, điều tiết việc tiêu thụ, tối đa hoá việc sử dụng hiệu quả, tái sử dụng và tái chế chúng. Một sự suy xét nghiêm túc vấn đề này có thể là một cách ngăn chặn nền văn hoá loại bỏ đang ảnh hưởng trên toàn hành tinh, nhưng phải nói rằng có rất ít tiến bộ được thực hiện trong vấn đề này.
Khí hậu là phúc lợi chung
23. Khí hậu là một phúc lợi chung, thuộc về tất cả mọi người và dành cho tất cả mọi người. Ở mức độ toàn cầu, đó là một hệ thống phức tạp gắn liền với nhiều điều kiện thiết yếu cho đời sống con người. Một sự đồng thuận có nền tảng khoa học rất vững vàng cho thấy rằng chúng ta đang chứng kiến sự nóng dần lên gây khó chịu của hệ thống khí hậu. Trong những thập kỷ gần đây, cảnh báo này đi cùng với một sự gia tăng liên tục về mực nước biển, và dường như gia tăng các biến cố thời tiết khắc nghiệt, ngay cả khi nguyên nhân có thể xác định được về mặt khoa học không thể ấn định cho một hiện tượng cụ thể nào. Nhân loại được mời gọi nhìn nhận sự cần thiết phải thay đổi lối sống, việc sản xuất và tiêu thụ, để chống lại sự nóng lên này hoặc ít nhất là chống lại các nguyên nhân do con người tạo ra làm sản sinh hay làm cho nó ra tồi tệ hơn. Đúng thật là có những yếu tố khác (như hoạt động núi lửa, những biến chuyển trong quỹ đạo và trục của trái đất, chu kỳ của mặt trời), tuy nhiên rất nhiều nghiên cứu khoa học cho thấy hầu hết việc nóng lên toàn cầu trong những thập kỷ gần đây là do sự tập trung lớn của các loại khí nhà kính (khí cacbonic (CO2), mêtan, các loại ôxit nitơ và các loại khác) thải ra chủ yếu từ hoạt động của con người. Tập trung vào khí quyển, những loại khí này làm cho sức nóng của những tia nắng mặt trời phản xạ từ trái đất không thể phân tán ra trong không gian. Vấn đề càng tồi tệ hơn bởi một khuôn mẫu phát triển dựa trên việc sử dụng tập trung các nhiên liệu hoá thạch, vốn là trung tâm của hệ thống năng lượng thế giới. Một yếu tố có tính quyết định nữa là gia tăng thay đổi việc sử dụng đất, chủ yếu là sự xói mòn cho các mục đích nông nghiệp.
24. Sức nóng có những tác động lên vòng tuần hoàn cacbon. Nó tạo ra một vòng luẩn quẩn làm cho tình hình tồi tệ hơn, ảnh hưởng đến sự sẵn có của các nguồn thiết yếu như nước uống, năng lượng và nông sản ở những vùng nóng hơn và tiêu diệt một phần sự đa dạng sinh học trên hành tinh. Sự tan chảy băng ở hai cực và ở các vùng đồng bằng trên cao có thể dẫn đến việc phát thải nguy hiểm khí mêtan, trong khi sự phân huỷ các chất hữu cơ đóng băng có thể làm gia tăng phát thải khí CO2. Mọi thứ trở nên tồi tệ hơn vì mất đi những khu rừng nhiệt đới là những nơi lẽ ra làm dịu đi biến đổi khí hậu. Tình trạng ô nhiễm khí CO2 làm gia tăng tình trạng axit hoá các đại dương và gây nguy hại cho chuỗi thực phẩm biển. Nếu các xu hướng hiện tại vẫn tiếp tục, thế kỷ này sẽ chứng kiến rõ ràng một sự biến đổi khí hậu bất thường và một sự phá huỷ các hệ sinh thái chưa từng có, với các hậu quả nghiêm trọng cho tất cả chúng ta. Ví dụ sự gia tăng mực nước biển có thể tạo nên những tình huống cực kỳ nghiêm trọng, nếu chúng ta để ý rằng một phần tư dân số thế giới đang sống ven biển hoặc gần đó, và đa số những thành phố lớn đang toạ lạc ở các vùng bờ biển.
25. Biến đổi khí hậu là một vấn đề mang tính toàn cầu với những hệ quả nghiêm trọng đến môi trường, xã hội, kinh tế, chính trị và đối với việc phân phối các loại hàng hoá. Nó đại diện cho một trong những thách đố chính mà nhân loại ngày nay đang đối diện. Tác động tồi tệ nhất của nó rất có thể sẽ được các quốc gia đang phát triển trải nghiệm trong những thập kỷ tới. Nhiều người nghèo đang sống ở những vùng đặc biệt chịu ảnh hưởng bởi những hiện tượng liên quan đến việc nóng lên, và các phương tiện tồn tại của họ đa phần là dựa trên nguồn dự trữ thiên nhiên và những tiện ích của hệ sinh thái chẳng hạn như nông nghiệp, đánh bắt thuỷ hải sản và trồng rừng. Họ không có những hoạt động tài chính khác hoặc nguồn lực khác có thể giúp họ thích nghi với biến đổi khí hậu hoặc đối diện với các thảm hoạ thiên nhiên, việc tiếp cận của họ với các dịch vụ xã hội và bảo vệ thì rất giới hạn. Chẳng hạn có sự biến đổi khí hậu mà ngay cả các loại động vật và thực vật cũng không thể thích nghi, làm cho chúng phải di trú; điều này lại ảnh hưởng đến đời sống của người nghèo, là những người sau đó bị buộc phải rời khỏi quê hương của họ, với một tương lai bấp bênh cho họ và con cái. Số lượng đông đảo người di dân gia tăng cách bi đát, họ đi tìm cách thoát khỏi sự nghèo nàn ngày càng tăng do suy thoái môi trường tạo ra. Họ đã không được các tổ chức quốc tế nhìn nhận là những người tị nạn; họ mang lấy sự mất mát cuộc sống mà họ phải bỏ lại phía sau, mà không được hưởng bất kỳ một sự bảo vệ pháp lý nào. Đáng buồn thay, có một sự thờ ơ lan rộng trước nỗi đau này, hiện đang diễn ra ở trên khắp thế giới của chúng ta. Sự thiếu đáp trả của chúng ta trước những thảm kịch của anh chị em dẫn đến đánh mất luôn cảm thức trách nhiệm đối với anh em đồng loại, trong khi mọi xã hội dân sự đặt nền tảng trên điều đó.
26. Rất đông người đang sở hữu nhiều nguồn lực và thế lực kinh tế, chính trị dường như chỉ tập trung vào việc che đậy các vấn đề hay các triệu chứng, chỉ đưa ra những nỗ lực để làm giảm một số những tác động tiêu cực của biến đổi khí hậu. Tuy nhiên, nhiều triệu chứng cho thấy rằng những nỗ lực như thế sẽ chỉ tiếp tục làm cho tình trạng tồi tệ thêm nếu chúng ta cứ tiếp tục những mô hình sản xuất và tiêu thụ hiện tại. Cần khẩn trương phát triển những chính sách để trong những năm tiếp theo, sự phát thải khí CO2 và các loại khí ô nhiễm cao khác có thể được giảm thiểu đáng kể, chẳng hạn thay thế các nguyên liệu hoá thạch và phát triển những nguồn năng lượng tái tạo. Cần phải sử dụng tối thiểu nguồn năng lượng sạch và tái tạo trên toàn thế giới. Cũng cần triển khai những công nghệ lưu trữ thích hợp. Một số quốc gia đã có tiến bộ đáng kể, mặc dù vẫn còn xa với việc tạo nên một sự cân bằng ý nghĩa. Cũng nên đầu tư vào những phương tiện sản xuất và giao thông tiêu tốn ít năng lượng và ít nguyên liệu thô hơn, cũng như đầu tư các phương pháp xây dựng và trùng tu các toà nhà có hiệu quả về mặt năng lượng. Nhưng những việc thực thi tốt lành này vẫn còn xa vời.
II. VẤN ĐỀ VỀ NƯỚC
27. Những chỉ số về tình trạng hiện tại có liên hệ đến sự cạn kiệt các nguồn nước. Tất cả chúng ta đều biết rằng không thể duy trì mức độ tiêu thụ hiện tại ở các nước phát triển và các thành phần giàu có trong xã hội, nơi mà thói quen lãng phí và loại bỏ đã đạt tới những mức độ không hề có trước đó. Việc khai thác hành tinh đã vượt quá các giới hạn và chúng ta vẫn chưa giải quyết được vấn đề nghèo nàn.
28. Nước sạch là một vấn đề có tầm quan trọng thiết yếu, vì nó không thể thiếu cho sự sống con người và cho việc hỗ trợ các hệ thống sinh thái trên cạn và dưới nước. Các nguồn nước sạch cần thiết cho việc chăm sóc sức khoẻ, nông nghiệp và công nghiệp. Các nguồn cung cấp nước đã từng tương đối ổn định, thì nay ở nhiều nơi đang đòi hỏi quá mức nguồn cung ổn định, với những hậu quả nghiêm trọng cả trong thời gian ngắn hạn lẫn dài hạn. Các thành phố lớn lệ thuộc vào các nguồn cung cấp nước chính đã trải qua những giai đoạn thiếu thốn, và vào thời điểm hiện nay thì chúng lại không được quản lý với sự giám sát đầy đủ và công bằng. Tình trạng nghèo nước đặc biệt ảnh hưởng đến Châu Phi nơi mà đa số dân chúng không được tiếp cận nguồn nước uống an toàn hoặc trải qua nhiều kỳ hạn hán ngăn cản việc sản xuất nông nghiệp. Một số quốc gia có nguồn nước phong phú, trong khi ở những nơi khác thì đang chịu đựng sự khan hiếm thê thảm.
29. Một vấn đề nghiêm trọng đặc biệt là chất lượng nguồn nước dành cho người nghèo. Mỗi ngày, nguồn nước không an toàn tạo nên nhiều cái chết và sự lây lan các căn bệnh có liên quan đến nguồn nước, bao gồm cả những bệnh tạo ra bởi các vi sinh vật và chất hoá học. Bệnh dịch tả và kiết lỵ, liên quan đến sự thiếu vệ sinh và nguồn cung cấp nước, là căn nguyên chính của sự khổ đau và tử vong ở trẻ sơ sinh. Các nguồn nước dưới lòng đất ở nhiều nơi đang bị đe doạ bởi tình trạng ô nhiễm tạo ra từ các hoạt động khai thác mỏ, nông nghiệp và công nghiệp, đặc biệt là ở những quốc gia thiếu quy định hay kiểm soát đầy đủ. Vấn đề không chỉ là chất thải công nghiệp. Các loại chất tẩy rửa và các sản phẩm hoá học, thường được sử dụng ở nhiều nơi trên thế giới, tiếp tục đổ ra sông, hồ và biển.
Bài này đã được xem 1032 lần!
